Mục lục

Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về tệp phụ đề SUB/IDX, từ lịch sử hình thành, cấu trúc tệp, cho đến cách tạo và chỉnh sửa định dạng.

I. Giới thiệu về SUB/IDX

1. File phụ đề SUB/IDX là gì?

SUB/IDX là cặp file phụ đề đặc biệt thường đi kèm với nhau, được sử dụng chủ yếu trong các đĩa DVD và VCD. Bởi vậy, chúng thường được gọi chung với thuật ngữ Vobsub. Định dạng này bao gồm hai tệp chính: tệp SUB và tệp IDX.

Tệp SUB chứa các hình ảnh bitmap của phụ đề. Nghĩa là, thay vì lưu trữ nội dung dưới dạng văn bản thông thường như file SRT, file SUB lưu trữ các hình ảnh nhỏ chứa nội dung phụ đề. Mọi chữ cái, từ ngữ và các hiệu ứng đặc biệt của phụ đề (đổ bóng, màu sắc) đều sẽ được hiển thị trên một lưới các điểm ảnh.
Tệp IDX chứa các thông tin về thời gian và vị trí hiển thị của những hình ảnh phụ đề trong file SUB. Nó đóng vai trò như một bảng chỉ mục, giúp trình phát video nhận diện hình ảnh phù hợp cho từng thời điểm.

Khi sử dụng SUB/IDX, người dùng có thể yên tâm: các phụ đề sẽ được hiển thị đúng như mong muốn, mà không bị ảnh hưởng bởi các cài đặt của thiết bị phát.

SUB/IDX là một định dạng phụ đề hình ảnh, được sử dụng chủ yếu trong các đĩa DVD và VCD (Nguồn: Doom9.net)

2. Lịch sử hình thành và phát triển

SUB/IDX ra đời như một giải pháp hoàn hảo để đáp ứng nhu cầu lưu trữ và phát lại phụ đề trên các thiết bị vật lý như DVD và VCD. Khi DVD trở nên phổ biến, người ta cần một cách để hiện thị phụ đề cho các bộ phim. Vì vậy, các nhà nghiên cứu đã phát triển định dạng SUB/IDX. Định dạng này cung cấp khả năng hiển thị phụ đề cho các đĩa DIV dưới dạng hình ảnh để hỗ trợ đa ngôn ngữ cũng như giúp duy trì kiểu chữ, màu sắc và bố cục của phụ đề chính xác ban đầu.

3. Cách sử dụng tệp SUB/IDX

Bước 1: Chuẩn bị phần mềm phát video

Một số phần mềm hỗ trợ định dạng SUB/IDX, bao gồm: VLC Media Player, MPC-HC (Media Player Classic – Home Cinema) và PotPlayer.

Bước 2: Tải và sử dụng phụ đề SUB/IDX
- Để phần mềm phát video có thể tự động tải phụ đề, các tệp SUB và IDX phải có cùng tên với tệp video. Ví dụ: nếu tệp video là “phimhay.mp4” thì tệp phụ đề phải là “phimhay.sub” và “phimhay.idx”. Lưu ý, các tệp SUB/IDX cần phải nằm trong cùng một thư mục với video.
- Nếu phần mềm không tự động tải về, bạn có thể chọn phụ đề thủ công
  - Trong VLC Media Player: Vào Subtitle > Add Subtitle File… và chọn tệp IDX. VLC sẽ tự động kết nối tệp SUB đi kèm.

Cách chọn phụ đề thủ công trong VLC Media Player

- - Trong MPC-HC: Vào File > Load Subtitle… và chọn tệp IDX.

Cách chọn phụ đề thủ công trong MPC-HC (Nguồn: @howtofix2433)

- - Trong PotPlayer: Nhấp chuột phải trên màn hình phát > Subtitles > Subtitle Settings… > Add Subtitle… và chọn tệp IDX

Cách chọn phụ đề thủ công trong PotPlayer (Nguồn: Softlay)

Bước 3: Tuỳ chỉnh và hiển thị phù đề
- Cả ba phần mềm phát video kể trên đều cho phép điều chỉnh vị trí và kích thước của phụ đề SUB/IDX trên màn hình, để phù hợp với video.
- Đặc biệt phần mềm VLC còn cho phép thay đổi màu sắc hoặc độ trong suốt của phụ đề nếu cần thiết.
Bước 4: Sử dụng SUB/IDX trên thiết bị phần cứng

Nếu bạn phát video trên đầu phát DVD hoặc VCD, tệp SUB/IDX cần được ghi cùng với video trên đĩa. Khi phát, đầu phát sẽ đọc tệp IDX để biết chính xác thời điểm và vị trí cần hiển thị các hình ảnh phụ đề từ tệp SUB. Nhờ vậy, phụ đề sẽ luôn được đồng bộ chuẩn xác với từng hình ảnh và âm thanh trong video.

II. Cấu trúc File SUB/IDX

Cấu trúc File SUB/IDX phức tạp hơn rất nhiều so với cấu trúc của File SRT. Vì tệp phụ đề SRT là một tệp văn bản thuần túy, nên dễ đọc và dễ chỉnh sửa trên mọi trình soạn thảo văn bản. Trong khi đó, SUB/IDX thực chất là một bộ đôi tệp, gồm hai phần chính. Mỗi phần lại có một vai trò cụ thể trong việc hiển thị phụ đề.

1. Tệp SUB

Mỗi hình ảnh trong file SUB được mã hóa và lưu trữ dưới dạng bitmap, chứa đầy đủ thông tin về kiểu chữ, màu sắc và bố cục của phụ đề. Đây là yếu tố quan trọng giúp đảm bảo phụ đề không bị thay đổi, cho dù sử dụng bất cứ thiết bị phát nào.

Tệp SUB chứa các hình ảnh bitmap của từng đoạn phụ đề (Nguồn: FileInfo.com)

2. Tệp IDX

Tệp IDX có cấu trúc tương đối đơn giản, bao gồm các dòng liệt kê, mỗi dòng chứa các chỉ số và thông tin về thời gian hiển thị, vị trí của từng đoạn phụ đề trong tệp SUB. IDX hoạt động như một bản đồ, giúp đầu phát video xác định khi nào và ở đâu cần hiển thị các hình ảnh phụ đề từ tệp. Nói cách khác, tệp IDX giúp đảm bảo phụ đề luôn hiển thị đúng nội dung và thời điểm.

Tệp IDX chứa các chỉ số và thông tin về thời gian hiển thị cũng như vị trí của từng đoạn phụ đề trong tệp SUB (Nguồn: FileInfo.com)

III. Ưu điểm và nhược điểm của loại phụ đề SUB/IDX

1. Ưu điểm

Thời gian chính xác: Với tệp IDX, việc hiển thị phụ đề luôn được thực hiện chính xác từng giây. Vì vậy, nội dung phụ đề luôn được khớp với lời thoại trong video.
Hỗ trợ đa ngôn ngữ: SUB/IDX hỗ trợ việc lưu trữ và hiển thị nhiều ngôn ngữ khác nhau trong cùng một tệp, giúp dễ dàng chuyển đổi giữa các ngôn ngữ trong khi phát lại.
Bảo toàn chất lượng hình ảnh tốt: Do được lưu dưới dạng hình ảnh nên phụ đề SUB/IDX được giữ nguyên chất lượng hiển thị, nhất là với các hiệu ứng đặc biệt hoặc font chữ phức tạp. Loại phụ đề này sẽ không bị ảnh hưởng bởi bất cứ cài đặt nào của thiết bị phát.

2. Nhược điểm

Khó chỉnh sửa trực tiếp: việc chỉnh sửa nội dung hoặc thời gian hiển thị sẽ rất phức tạp vì bạn cần chỉnh sửa từng ảnh. Người dùng thường sẽ phải chuyển đổi file SUB/IDX sang tệp SRT bằng các phần mềm chuyên dụng hoặc trực tuyến để thao tác dễ dàng và tương thích cao hơn. Tuy nhiên, chất lượng file phụ đề có thể không đảm bảo tốt và gây ảnh hưởng ít nhiều.
Kích thước tệp lớn: Do phải lưu trữ các hình ảnh bitmap nên tệp SUB thường có kích thước lớn hơn so với các tệp định dạng văn bản thông thường.
Ít được hỗ trợ: Không phải tất cả các trình phát video đều có thể hỗ trợ tốt cho định dạng SUB/IDX. Các trình phát như: Windows Media Player, QuickTime Player, hay các trình phát trên thiết bị di động đều không thể hỗ trợ file SUB/IDX toàn diện.

IV. Cách tạo và chỉnh sửa File SUB/IDX

Quá trình tạo và chỉnh sửa tệp phụ đề SUB/IDX đòi hỏi nhiều bước hơn so với các định dạng phụ đề khác. Dưới đây là hướng dẫn cơ bản về cách tạo và chỉnh sửa định dạng này.

1. Tạo File SUB/IDX

Cách 1: Sử dụng phần mềm chuyên dụng: Các công cụ như Aegisub, SubtitleCreator, VobSub, hoặc DVDSubEdit có thể giúp bạn tạo tệp SUB/IDX từ các tệp phụ đề văn bản như SRT.

Bước 1: Nhập tệp văn bản (.srt) vào 1 trong 3 công cụ kể trên
Bước 2: Thiết lập các thông số hiển thị phụ đề (màu sắc, kiểu chữ, vị trí) như bạn mong muốn
Bước 3: Xuất ra tệp SUB/IDX.

Cách thiết lập thông số hiển thị của tệp phụ đề trong SubtitleCreator (Nguồn: software.informer)

Cách 2: Trích xuất từ DVD/VCD: Nếu bạn có một đĩa DVD hoặc VCD chứa phụ đề, bạn có thể sử dụng phần mềm VobSub để trích xuất phụ đề dưới dạng tệp SUB/IDX.

2. Chỉnh sửa File SUB/IDX

Chuyển đổi sang văn bản:
- Bước 1: Sử dụng công cụ SubRip để chuyển đổi các hình ảnh phụ đề thành văn bản (từ định dạng SUB/IDX thành SRT)
  - Trong giao diện chính của SubRip, chọn File > Open VOB(s).
  - Chọn Open IFO để mở tệp IFO tương ứng với video, hoặc chọn Open Dir để mở thư mục chứa các tệp SUB và IDX.
  - Chọn tệp .idx. Sau khi chọn, các thông tin về phụ đề sẽ hiển thị trong giao diện SubRip.
  - Chọn Character Matrix từ menu để tải cấu hình OCR. Đây là bước giúp SubRip nhận dạng ký tự từ hình ảnh phụ đề.
  - Nếu chưa có sẵn cấu hình, bạn sẽ phải tạo mới bằng cách chọn Start. SubRip sẽ hiển thị từng ký tự trong hình ảnh phụ đề và yêu cầu bạn nhập ký tự tương ứng. Sau khi nhập đủ, SubRip sẽ nhớ và tự động nhận dạng các ký tự tương tự.

Quy trình chuyển đổi các hình ảnh phụ đề thành văn bản (Nguồn: pavtube)

- - Sau khi cấu hình OCR xong, nhấp Start để bắt đầu quá trình chuyển đổi. SubRip sẽ tự động quét các hình ảnh phụ đề trong tệp SUB và chuyển chúng thành văn bản.
  - Để lưu file SRT: Chọn File > Save As > chọn định dạng .srt và đặt tên cho tệp phụ đề > bấm Save để lưu lại phụ đề dưới dạng văn bản.

- Bước 2: Chỉnh sửa trực tiếp nội dung và thời gian hiển thị của phụ đề trên file SRT.
Tạo lại tệp SUB/IDX: Sau khi hoàn tất chỉnh sửa, bạn sử dụng SubtitleCreator, VobSub, hoặc DVDSubEdit, để xuất lại tệp SUB/IDX với các thông số mới. Các phần mềm này sẽ đảm bảo các thay đổi của bạn được áp dụng.

Loại phụ đề sử dụng cặp tệp .SUB và .IDX đặc biệt hữu ích cho việc phát lại phụ đề trên các đĩa DVD và VCD. Mặc dù có một số nhược điểm, nhưng độ chính xác và khả năng bảo toàn định dạng khiến loại tệp này trở thành lựa chọn hàng đầu của nhiều nhà sản xuất nội dung. Việc hiểu và sử dụng thành thạo định dạng này sẽ giúp bạn tạo ra các sản phẩm video chất lượng cao, đáp ứng được nhu cầu khắt khe của người xem.

SUB/IDX: Định dạng phụ đề hình ảnh phổ biến trong DVD và VCD